In lartik listorien Prosper Eve la-ékri.
Listoir sé po nou aprann dessi la vie, lamour èk la mor. Konm i prétan la vie lé pa in gran rivièr trankil, po ékri listoir bann demoun ésklavizé ni pë pa réste dann in fasson « lo bon èk lo mové ». Zot vie sé sürtou travaïy, parsk la ashté azot po çamém. Nana in bonpé la soufrans èk in bonpé pléré, mésoman défoi ossi zot i rire, zot na d’kontantman. Dabitüd dimansh lé in jour po ropozé. An-vré, travaïy la fini, lèrk zot la fine fé zot korvé, i pran in demi-journé. Kan néna in fét po la rolijion, lo maitr’ i lésse azot anprofité, zot i manje la viann, i boire, i danse tout. Dan la vie bann zésklavizé Bourbon, jour d’lan sé in nafér a-par.
– An promié, jour-la lé in repèr po konète lo komansman lané.
– Epila, zot la fé in tradisyon èk jour-la. Dan la matiné, toulpë i sava souète in bon lané zot maitr’. Télman, zot i di jour-la lo « jour banané ». Laksyon-la i vë dire in bonpé d’shoz. Lèrk zot i fé ça, inpë va di lé jist par intéré. Bien sür jour-la i gaingne « kado » ‒ an-vré sé deu linj reshanj – in rèv méyër vë, apré i fini èk in vère lalkol sinonça limonade. Po vréman, dann jèst la pè-la, par lo réspé èk la bonté, bann zésklavizé i amontre zot maitr’ zot demounité, parsk zot toute i vive dessi lo mèm domèn, i fo zot toute i mète la min ansanm. La plüpar bann maitr’ i trouve cé in bon koutüme, na toujour in pë i süporte pa ça. Mésoman zot i ranvale zot gro kër. Na pwin moyen done azot kozman.
– An-dèrnié, po so bann moun dominé, jour-la lé po zot majine zot zansèt, po domande zot protèksyon, èk zot lèd po niabou süporte jiska çak lé insüportab épila passifié latashman rantr’ toute demoun dessi lo domèn. Po bann Malgash, bann Zafrikin, bann Zindien, lèrk in paran i mor, i vë pa dire lü lé pü ansanm zot. Lésklavizé i gaingne pa fé rien san lotorizasyon lo maitr’, lü konprande i fo invite lo maitr’ ansanm son famiy.

Kolèksyon Müzé Léon Dierx, inv. 1984.07.05.38
Dan lo bann manièr sobate kontr’ lésklavaj, bien sür navé la rézistanse, sinploman i fo nou porte atansyion koutüme jour d’lan-la.
Çak i éspasse jour-la dessi lo domèn Desbassayns, i amontre bien la kantité bann tiktak navé dan lo sistèm lésklavaj.